maandag 10 augustus 2009

Ashes: verwoed zoeken naar vastigheid

Het toneel is donker. In de schaduw staat een verlaten grijs bouwwerk. Plotseling vallen onzichtbaar aanwezige dansers op de grond. Stilte. De stilte na een uitbarsting. Voorzichtig begint er een lampje te flikkeren. Een vrouw met een enorme parasol komt op, haar felgekleurde verschijning contrasteert met de omgeving. De dansers die nog altijd roerloos op de grond liggen beginnen te bewegen. Met stuiptrekkingen drijven ze de vrouw tot wanhoop. Met een gejaagde ademhaling en een ongecontroleerde blik lijkt ze te zoeken naar veiligheid en vastigheid.
‘Ashes’, een voorstelling van het dansgezelschap Les Ballets C de la B, is een zoektocht. De voorstelling die gedurende Festival Boulevard in Den Bosch te zien is, is vooral een zoektocht naar elkaar. De dansers lijken toenadering te zoeken, maar vinden die niet. In een zoektocht naar geborgenheid, wordt er veel gedanst op en met de grond. Maar ondanks de vaste grond, de dynamische en reikende bewegingen en veelvuldig fysiek contact kunnen de dansers niet verhinderen dat ze elkaar en een punt van veiligheid in de constante chaos mislopen. Of vinden de dansers in de vluchtigheid toch even een moment van berusting, liggend met het hoofd op elkaars schouders?

In de duetten lijkt van genegenheid in ieder geval geen sprake. Door naar elkaar te blazen voorkomen ze dat de ander tegen hen kan aankruipen. De lucht is een metafoor voor de barrière die de dansers niet kunnen overwinnen, maar tegelijkertijd ook zelf creëren. Net zoals een danseres in een spelletje met de simpele woorden ‘Viens!’ en ‘Pas!’ de ander in de macht houdt. Bij ‘Viens!’ komt de danser een stap dichterbij, maar bij ‘Pas!’ moet juist weer een stap terug worden gedaan. Een spel dat leidt tot een kat en muis gevoel. De een probeert de ander te vangen, maar dat kan op het laatste moment steeds plagerig voorkomen worden. Tenslotte is er nog een duo dat letterlijk uit elkaar wordt gehouden door een houten staaf tussen hen in. Hier blijkt toch ruimte voor affectie. De zoektocht is niet alleen een wanhopig zoeken naar vastigheid, waarbij de dansers van te voren al weten dat ze zullen stranden en geen vaste handvatten zullen vinden in de chaos. Een van de dansers loopt als een dronkenman door het gezelschap heen. Met een zekere naïviteit en onschuldigheid loopt hij door de gevaren heen. Een manier van voortbewegen die doet denken aan Charlie Chaplin die, zonder er zich zelf bewust van te zijn, de grootste problemen en gevaren kon veroorzaken in zijn films. De danser ontlokt angstige kreetjes bij het publiek; maar hij is als een kat die altijd op zijn pootjes terecht komt. Uiteindelijk vormt zich een eenheid. De dood van dezelfde danser zorgt voor die eenheid in de groep. Tot… hijzelf weer begint te praten en zegt dat ze zich toch echt met hun eigen dingen moeten gaan bezighouden. Zo glipt de danser toch nog uit de vingers van de groep.


Les Ballets C de la B
Koen Augustijnen, choreografie
Wim Selles, muziekregie, composities van G.F. Händel
Amaryllis Dieltiens en Steve Dugardin, zang
Athanasia Kannellopoulou, Beniamin Boar, Chantal Loïal, Gaël Santisteva, Grégory Edelein, Jakub Truszkowksi, Ligia Manuela Lewis en Sung-Im Her, dansers
Guy Cool, dramaturgie
Jean Bernard Koeman, decorontwerp
Gezien 8 augustus 2009, Theater aan de Parade ‘s Hertogenbosch

donderdag 6 augustus 2009

Hoogbejaard genie: vooruitstrevend en creatief

Merce Cunningham is overleden. De Amerikaanse danser en choreograaf werd negentig jaar. Hij was een van de grootste dansvernieuwers van de twintigste eeuw. Merce Cunningham is een legendarische kunstenaar die de moderne dans ingrijpend veranderde. Hij maakte dans tot iets nieuws, dans die reikte tot buiten de heersende conventies. Cunningham liet de danscultuur op zijn grondvesten schudden.

Dans was voor Cunningham niet het uitbeelden of imiteren van iets anders; het was vooral het tonen van de mogelijkheden van het menselijk lichaam. Cunningham gebruikte voor zijn choreografieën zeer complexe danspassen maar ook véél alledaagse bewegingen.
Deze bewegingen werden vaak een compositie aan de hand van toevalsprocedures. Cunningham gooide bijvoorbeeld met dobbelstenen om te bepalen hoe lang een frase moest duren, welke bewegingen er gebruikt zouden worden en hoeveel dansers de frase zouden dansen. Zo werden zijn choreografieën onvoorspelbaar. Merce Cunnigham werkte gedurende zijn carrière veel samen met de avant-gardistische componist John Cage. Ze zagen de afzonderlijke onderdelen van een dansvoorstelling als autonome kunstdisciplines. De dans, muziek, kostuums, decor en licht werden vaak pas bij de generale repetitie of première bij elkaar gevoegd. Dat was anders dan men gewend was! Voorheen stonden andere kunstdisciplines vaak in teken van de dans. In zijn choreografieën kon iedere danser als solist optreden, er was geen aantoonbare hoofdrol. Tenslotte kon voor Cunningham iedere ruimte als dansruimte dienen: musea, parken of het dak van een flatgebouw.

Merce Cunningham bleef tot zijn dood actief en kennis overdragen.

Toeschouwers wisten zich geen raad met deze nieuwe vorm van dansen waarbij een verhaallijn of logische opbouw ontbraken. Ze bleven verward en vertwijfeld achter. De choreografie stond los van subjectieve keuzes en er was ruimte voor niet voor de hand liggende combinaties. Cunninghams choreografieën sloegen dan ook niet onmiddellijk aan bij het publiek. Later zou hij veel internationale prijzen in de wacht slepen en de New York Times riep hem uit tot ‘The greatest living artist since Samuel Beckett’. Tot laat in zijn carrière bleef hij vernieuwen en toeschouwers verbazen. Zo maakte hij in 2006 nog een voorstelling waarbij de toeschouwers zelf met een i-pod de muziek konden uitkiezen. Een zeer vooruitstrevend en creatief idee van een hoogbejaard genie.

Merce Cunningham overleed op 26 juli.






Solodans van Merce Cunningham met muziek van John Cage: http://www.youtube.com/watch?v=u5sEnrQD_oU