The red shoes, om bij weg te dromen

Je ziet een schittering in de ogen van impresario Boris Lermontov: hij ziet een primaballerina in Victoria Page. Zij zal zijn nieuwe muze worden.


De film begint, als de heer Lermontov wordt uitgenodigd op een feestje, maar vervolgens weigert naar een dansstukje van Victoria Page te kijken. Hij heeft “toegestemd om naar het feestje te komen, maar niet naar een auditie.” Dan vraagt hij aan Victoria Page wáárom ze wil dansen? Zij stelt dan de vraag: waarom wilt u leven? Als de impresario dát hoort, besluit hij haar toch een kans te geven. Victoria Page heeft een afspraak met Boris Lermontov, ze is dan nog naïef. Maar ze merkt al gauw dat ze niets cadeau krijgt en dat ze op ieder moment uit de danswereld kan worden gezet. Componist Julian Craster is evenmin bekend met de harde theaterwereld maar leert hem snel genoeg kennen. Dan komt de schittering in de ogen van de impresario: het moment waarbij hij in een naïef meisje een prima ballerina herkent. Hij geeft haar een hoofdrol in de voorstelling ‘The red shoes’ waarvan Julian Carter de componist is. Boris Lermontov vraagt het uiterste van zijn danseressen en wanneer Victoria verliefd wordt op Julian kan hij dat niet verdragen. Victoria moet kiezen tussen haar grote liefde en dans. Een dilemma dat uiteindelijk leidt tot zelfmoord.

‘The red Shoes is een dramatische film met als hoogtepunt een speciaal voor de film gecreëerd ballet, waarin de academische techniek prachtig wordt toegepast. Het is een film die al bijna zestig jaar oud is, maar helemaal niet gedateerd. Sprookjesachtig met technische hoogstandjes, een mooie film om bij weg te dromen.

The Red Shoes uit 1948 werd geregisseerd door Michael Powel en Emeric Pressburger. Het verhaal is gebaseerd op het beroemde sprookje 'De Rode Schoentjes' van Hans Christian Andersen.

Xandry’s filmrapport: plus twee spitzen
(op een schaal van min drie spitzen tot plus drie spitzen)

Meester-choreograaf buigt verlegen

Na de prachtige première van het Hans van Manenfestival sta ik genietend van een glas champagne tussen koningin Beatrix en de meester-choreograaf Hans van Manen. We bespreken de voorstelling, de dansers en danseressen hebben prachtig gedanst. Hans van Manen legt zijn balletten uit. Ik heb me al maanden op de voorstelling in het Amsterdamse Muziektheater verheugd en… heb écht gedroomd van de koningin als ik ontwaak op de dag van de voorstelling.

De choreografieën die op deze tweede avond van het Hans van Manen Festival gedanst worden zijn: simple things, two pieces for HET, metaforen, trois gnossiennes, grosse fuge en sarcasmen. Met verschillende gezelschappen, het Nederlands Dans Theater, het Nationale Ballet, het Ballet van het Marijinski Theater en het San Fransico Ballet. Voor de voorstelling eet ik bij Nam Kee, heerlijke gamba’s met broccoli. Een feestelijk begin van een feestelijke avond.

De voorstelling begint met metaforen, ontzettend indrukwekkend. Een enorme zaal met een immens groot podium en een imposant decor. Ik ben erg onder de indruk, alleen al door de grootsheid van de zaal en het decor. Na metaforen is het pauze, als ik weer op mijn plaats zit en de zaal inkijk, blijkt midden in de zaal Hans van Manen te zitten! Gewoon tussen alle andere bezoekers kijkt hij naar zijn dansers. De volgende choreografie is simple things. Volgens een recensie in het NRC is dit niet eens een van de beste werken van van Manen, ondanks dat vind ik het prachtig: de dansers en danseressen doen het perfect. De dansers ‘spelen’ met het publiek, ze verleiden de zaal: je móet gewoon naar ze kijken.

Verassend is sarcasmen. Hoewel Hans van Manen geen drama wil in zijn voorstellingen komt het hier voor! Het wordt voortreffelijk gedanst door Igone de Jongh en Artem Yachmennikov. Het spel is voor mij echter net iets té gespeeld. En wat een geweldig contrast bij het applaus: Igone de Jongh lacht oprecht, ze is dankbaar en je ziet de vrouw achter de danseres. Prima ballerina Uliana Lopatkina voert echter tijdens het applaus nog steeds een drama op, je ziet de mens achter de danseres niet. Het geeft mij een onaangenaam gevoel, ze heeft hard gewerkt en ze mag laten zien dat ze trots is!

Ten slotte wordt grosse fuge gedanst. Het is zo’n mooie choreografie dat ik echt ontroerd ben. Als de dansers en danseressen buigen voor het overweldigende applaus, wordt Hans van Manen op het toneel getrokken, hij lijkt bijna verlegen. Hij buigt samen met de dansers van het San Fransisco Ballet en rent dan zo weer het podium af. Ik zat dus niet naast de koningin. En stond niet na de voorstelling onder genot van een glas champagne in gesprek met Hans van Manen. Maar ik zit wel gelukkig te zijn met een flesje Fanta in de trein, onder de indruk van prachtige balletten.

Zelf stukjes van het ballet zien? Klik dan via de link op deze blog door naar het Hans van Manen Festival, 'festival', 'programma's' en daarna op 'video'.

En bekijk Hans van Manen op TV. Op zondag 30 september wordt het NPS-programma Arena live (Nederland 2, van 17.00 tot 19.00 uur ) uitgezonden vanuit Koninklijk Theater Carré, waar die dag 3 balletten van Hans van Manen te zien zijn.

Er blijft toch een raadsel over

“Mijn leven lang is mij gevraagd naar de betekenis van wat ik maak. Hier kan ik nooit antwoord op geven.” Zo begint het boek ‘Tot u spreekt… Hans van Manen, bijzonder hoogleraar’. Het is een boek gebaseerd op de tien colleges die Van Manen gaf als bijzonder hoogleraar ‘Kunst en Cultuur’ aan de Katholieke Universiteit van Nijmegen. In de colleges vertelt Hans over dans, daarbij neemt hij steeds een van zijn balletten als uitgangspunt. Door te vertellen hoe zijn balletten in elkaar zitten en ze te tonen, probeert hij de mensen te laten begrijpen waar ze over gaan. Ook schetst hij talrijke aspecten van zijn werk als choreograaf. Een goed boek om meer van het werk van de meester choreograaf te begrijpen.

"Dans drukt dans uit, en verder niets”, is een van de bekendste uitspraken van Van Manen. Een opmerkelijk statement, waarmee ik het aanvankelijk niet eens was. Als ik echter enige citaten lees die de uitspraak verduidelijken, snap ik pas wat er met de zin bedoeld wordt. Van Manen houdt niet van drama en heeft ook geen boodschap in zijn balletten: “In een choreografie moeten dingen ‘zin’ hebben, het moet controleerbaar zijn waarom je dingen doet. Dingen moeten functioneel zijn, anders zijn ze niet interessant. Als een choreografie een dramatisch verloop heeft, dus van punt naar punt gaat, en ook wezenlijk eindigt dan is er dramatiek die goed is.” Je danst dus met een bepaalde intentie. Elke danser interpreteert de choreografie op zijn of haar eigen manier. Je danst als vanzelfsprekend met een bepaalde intentie, zonder dat er persé een verhaal of bedoeling achter moet zitten. Het klopt, denk ik na het boek gelezen te hebben, dans drukt dans uit, en verder niets.

Van Manen benadrukt het belang van samenwerking van dansers met choreografen. “Ik blijf tijdens een repetitie nooit op de stoel zitten, en doe alle passen voor. Balletmeesters en choreografen die dat niet doen, wantrouw ik ten zeerste. Thuis balletten maken, dat kan niet. Balletten moet je maken in een studio, die moet je maken met dansers. Het is een samenspel, ik zou mijn balletten nooit zelf kunnen dansen, ik doe het voor, maar ik ben absoluut afhankelijk van de uitvoerenden met ieder zijn eigen inbreng.”

“Geniale dingen zijn raadselachtig”, zegt van Manen. “ Je snapt helemaal wat je ziet, maar er blijft toch een raadsel over. Goede dingen hebben altijd een raadsel. Dat raadselachtige, dat is ook god zij dank niet op te lossen.”

Tot u spreekt… Hans van Manen, bijzonder hoogleraar.
Onder redactie van Dorine Lustig.

Méér weten en zien over Hans van Manen: http://www.eenlevenlangtheater.nl/hans%20van%20manen/


Foto Hans van Manen: Erwin Olaf

Love is in the air!

Er klinkt een ronkende vliegtuigmotor. Een miniatuur vliegtuigje rijdt over een Skate baan in Oosterhout en tegelijkertijd komt een vrolijk toeterende mini-cooper het terrein oprijden, er stappen vier danseressen en drie skaters uit.

Het dansgezelschap Dansnest geeft samen met vier skaters een buitenvoorstelling in Oosterhout, de locatie is een skate baan. De voorstelling heet ‘Lager’ en heeft alles te maken met vliegen. In de voorstelling wordt moderne dans en skaten gecombineerd. De voorstelling beeldt een verhaal uit; het is een vliegtuigvlucht van vertrek tot aankomst. In ‘Lager’ worden danseressen stewardessen en skaters piloten. De voorstelling zit vol verassende elementen. Geluiden van een vlucht zijn op een creatieve manier in ‘Lager’ verwerkt: de voorstelling begint met ronkende vliegtuigmotoren en even later klinken instructies hoe het zwemvest vast te maken en een luchtmasker moet worden opgedaan. Ook in de choreografie, kostuums en rekwisieten is duidelijk goed nagedacht over het thema. De choreografie is origineel en erg leuk, ook hier zijn weer duidelijke verwijzingen naar het vliegtuig te zien. Als kostuum hebben de danseressen rode jurkjes aan en de skaters wijde overhemden. Trolleys en dienbladen vol eten zijn rekwisieten. Een stewardess raakt verliefd op een piloot: Love is in the air!

Na ‘Lager’ vindt er een battle plaats tussen moderne dans en breakdance. Twee danseressen van Dansnest nemen het op tegen drie breakdancers. En hoewel de combinaties mooi zijn en ook op een mooie manier worden gedanst, overtreft de moderne dans, de breakdance niet. Dat is niet omdat de danseressen slechter zijn, maar omdat de moderne dans zich naar mijn mening niet leent voor een battle. Bij een battle gaat het om spectaculaire bewegingen, een salto of iets dergelijks. Gelukkig dat bij andere gelegenheden de moderne dans beter tot z’n recht komt, zoals bij ‘Lager’. Een verassende en originele voorstelling.