Een vrijwillig leven op water en brood

‘Opnieuw! Ik zie geen verschil’, streng klinkt de stem van Hans van Manen. Gérard Lemaitre heeft de zojuist gekregen correctie niet goed geïnterpreteerd. De danser komt nu zelf in beeld:‘ Ik houd ervan om gepusht te worden’. En weer krijg je de repetitieruimte te zien waar Hans van Manen onverbiddelijk aanwijzingen blijft geven. ‘Dit wordt niks’ dacht ik nog, even later zie je het resultaat: een stukje uit de choreografie Evergreens verschijnt in beeld. Ik sta ervan te kijken: van Manen had gelijk! Alle correcties zijn door de danser nu perfect meegenomen. Het lijkt niet eens meer op wat er in de repetitie ruimte te zien was. Nu weet ik pas wat het ‘effect’ was waar hij over sprak: het stuk is briljant op het toneel.

In een ruimte verderop hoor ik een bekende melodie: De muziek van het zwanenmeer. Zoekend naar meisjes in witte tutu’s op spitzen, zie ik ineens een danser in baggy broek en een grote ketting. Zijn dansstijl is urban maar op de muziek van het zwanenmeer. Overdonderd blijf ik kijken. Het stuk heet ‘Zwanenmeer Bijlmermeer’, waarin jongeren uit de Bijlmer in contact komen met dansers van het nationale ballet. Het is verassend en origineel. Even heb ik spijt dat ik niet in de Bijlmer woon en aan deze fantastische productie heb mogen meewerken.

Maar wat misschien nog wel het meest verassend was, was een tutu. Niet een tutu van tule, maar een tutu van prikkeldraad. Deze hangt aan het plafond en niet ver van de tutu verwijderd is een beeldscherm te zien waarop een danseres de tutu draagt. ‘Levensgevaarlijk’ hoor ik achter me. Inderdaad! denk ik, maar geniaal tegelijk. Gracieus dansen blijkt met de tutu onmogelijk. De Afrikaanse en aardse manier waarop de danseres beweegt lijkt bij de tutu te horen. Hier hoort geen prima ballerina in, dat staat gewoon weg niet. De tutu krijgt op deze manier een hele andere betekenis: Niet het veder lichte, waarbij de ballerina’s in het zwanenmeer lijken te zweven op het toneel. De tutu krijgt iets beklemmends alsof de danseres gevangen zit.

De tentoonstelling Dansen! in het theater instituut is veelzijdig: van de spitzen van Anna Pavlova tot een likeur met een ballerina erin. Van een tutu van prikkeldraad tot Lucia Marthas, die vertelt over het leven van een danser of danseres. Vaak is het moeilijk een danseres te zijn. Weinig geld, zware trainingen. Een vrijwillig leven op water op brood. En alle dansers zeggen volmondig ‘Ja!’ op de vraag of het het allemaal waard is.

De tentoonstelling Dansen! is in het theater instituut in Amsterdam nog te zien tot 11 mei 2008. Hieronder vind je een link naar de site van het theater Instituut: ‘Dansen!’.

http://www.theaterinstituut.nl/nl/theatermuseum/theatermuseum/actuele_exposities/dansen

De kunst van het doen alsof

Ik kende Sarah Bernhardt alleen van een gedicht geschreven door Hans Vlek. Een gevelgedicht in Den Bosch. Het staat op de zijgevel van een restaurant geschilderd:


Als ik sterf
dan liefst
zoals
Sarah Bernhardt.
Theatraal
groots,
ontroerend.
En dan
weer opstaan
voor de bloemen.


Deze week ging ik naar een tentoonstelling in het Joods Historisch Museum: ‘Sarah Bernhardt, de Kunst van het Grote Drama’. Sarah Bernhardt werd voor mij meer dan een gevelgedicht, ze kreeg een gezicht.

De knappe actrice Sarah Bernhardt (1844-1923) was mysterieus en veelzijdig. Op de tentoonstelling zie je alles terugkomen: de mythe dat ze in een doodskist sliep om zich beter in een toneelrol te kunnen inleven, tot karikaturen van een geldwolf met een grote neus.
Bernhardt was een meester in het sterven op toneel. Ze heeft het vele malen gedaan en het was eigenlijk tijdens elke voorstelling vaste kost. De kunst van het doen alsof, de kunst van elke keer sterven (en opstaan voor de bloemen). Sarah was een ster op het toneel en ook daarbuiten. Ze was een multi-talent, ze was buiten actrice ook beeldhouwer, schilder, ondernemer en model. Ze kon veel, was geliefd maar tegelijkertijd omstreden. Een beroemdheid roept altijd mythes en verhalen op en is bovendien een ideale persoon om karikaturen van te maken. Ook nu nog worden er mythes rond beroemde mensen gevormd, denk alleen al even aan de vele roddelbladen die elke week weer de sappigste verhalen over hun beroemdheden paraat hebben. Bekende personen zijn voer voor karikaturisten.

Je kunt het zo gek niet bedenken of het is op de expositie te zien: haar spiegel, kleding, films, toneelfoto’s, geluidsopnames en reclames. Misschien wat chaotisch, maar toch denk ik dat het de beste manier is om Sarah Bernhardt weer tot leven te wekken. Ze was veelzijdig en dé superster van de 19e eeuw.

Xandry

De expositie duurt nog tot 16 september 2007 in het Joods Historisch Museum. Hieronder vind je een link naar de site van het joods historisch museum: ‘Sarah Bernhardt De Kunst van het Grote Drama’
http://www.jhm.nl/tentoonstellingen.aspx?ID=127

Foto: Andy Warhol portretteerde Sarah Bernhardt als één van tien beroemde Joden uit de 20e eeuw.